Lanthaan

Lanthaan is een chemisch element met het symbool La en atoomnummer 57. Het is een zacht, taai, zilverwit metaal dat langzaam dof wordt bij blootstelling aan lucht en zacht genoeg is om met een mes te snijden. Het is de naamgever van de lanthanidenreeks, een groep van 15 vergelijkbare elementen tussen lanthaan en lutetium in het periodiek systeem, waarvan lanthaan het eerste en het prototype is. Het wordt soms ook beschouwd als het eerste element van de overgangsmetalen uit de 6e periode, waardoor het in groep 3 zou worden geplaatst, hoewel lutetium soms in deze positie wordt geplaatst. Lanthaan wordt traditioneel tot de zeldzame aarde-elementen gerekend. De gebruikelijke oxidatietoestand is +3. Lanthaan heeft geen biologische rol bij de mens, maar is essentieel voor sommige bacteriën. Het is niet bijzonder giftig voor mensen, maar vertoont wel enige antimicrobiële activiteit.

Lanthaan komt meestal voor samen met cerium en de andere zeldzame aardelementen. Lanthaan werd voor het eerst gevonden door de Zweedse chemicus Carl Gustaf Mosander in 1839 als een onzuiverheid in ceriumnitraat - vandaar de naam lanthaan, van het oude Griekse λανθάνειν (lanthanein), wat betekent "verborgen te liggen". Hoewel het is geclassificeerd als een zeldzaam aardelement, is lanthaan het 28e meest voorkomende element in de aardkorst, bijna driemaal zo overvloedig als lood. In mineralen zoals monaziet en bastnäsite vormt lanthaan ongeveer een kwart van het lanthanidegehalte. Het wordt uit die mineralen gewonnen door een proces dat zo complex is dat zuiver lanthaanmetaal pas in 1923 werd geïsoleerd.

Lanthaanverbindingen hebben talloze toepassingen als katalysatoren, additieven in glas, koolbooglampen voor studiolampen en projectoren, ontstekingselementen in aanstekers en zaklampen, elektronenkathodes, scintillatoren, GTAW-elektroden en andere dingen. Lanthaancarbonaat wordt gebruikt als fosfaatbindmiddel bij hoge fosfaatconcentraties in het bloed bij nierfalen.